Isaac Newton’ın yüzyıllardır kabul gören ilk hareket yasasıyla ilgili çarpıcı bir çeviri hatası gün yüzüne çıkarıldı.



Isaac Newton’ın birinci hareket yasası yüzyıllardır fiziğin temel taşlarından biri olarak kabul ediliyor. Ancak yeni bir araştırma, yasanın orijinal metninin modern dillere aktarımında ciddi bir çeviri hatası yapıldığını ortaya koydu. Söz konusu fark yalnızca kelimelerle sınırlı değil; yasanın nasıl yorumlandığına ve öğretildiğine dair temel yaklaşımları da etkileyebilir. Bilim insanları yeni gelişmenin klasik mekaniğe bakış açısını kökten değiştirebileceğini belirtiyor.

Virginia Tech Üniversitesi’nden filozof Daniel Hoek, Newton’ın 1687’de kaleme aldığı Philosophiae Naturalis Principia Mathematica adlı eserinin 1729 yılında yapılan İngilizce çevirisinde önemli bir hata tespit etti. Hata Latince “quatenus” kelimesinin “unless” (eğer olmadıkça) yerine “insofar” (olduğu sürece) olarak çevrilmesi gerektiği noktasında ortaya çıktı.

Söz konusu çeviri hatası Newton’ın birinci hareket yasasının yaklaşık 300 yıl boyunca yanlış yorumlanmasına neden oldu. Yasanın geleneksel yorumu, “bir cisim üzerine dış kuvvet etki etmedikçe durağan kalır veya düz bir çizgi boyunca hareketine devam eder” şeklindeydi. Ancak Hoek’in yeni yorumuna göre Newton aslında “bir cismin momentum değişimindeki her sarsıntı, düşüş, sapma ve hızlanma dış kuvvetlerden kaynaklanır” demek istemiş.

Tufts Üniversitesi’nden filozof George Smith, “Birinci yasanın asıl amacı kuvvetin varlığını çıkarsamaktır,” açıklamasında bulundu. Newton’ın döneminde, cisimlerin hareket etmesi için bir kuvvete ihtiyaç duyduğu fikri yaygın değildi. Aristoteles’in teorisine göre, göksel cisimler “eter” adı verilen varsayımsal bir maddeden oluşuyor ve doğal olarak dairesel hareket ediyordu.



Isaac Newton’ın 300 Yıllık Fizik Yasasını Yanlış mı Anladık?

Newton bu eski teorileri reddederek evrendeki hiçbir cismin üzerine etki eden kuvvetlerden bağımsız olamayacağını vurgulamak istemişti. Bunu kanıtlamak için üç somut örnek verdi. Bunlardan en çarpıcı olanı, hava sürtünmesi nedeniyle giderek yavaşlayan ve daralan bir spiralde dönen topaçtı.

Utah Üniversitesi’nden fizik eğitimi araştırmacısı Ramón Barthelemy, “Bilim insanlarının fikirlerini aktarmak için kullandıkları kelimelerin, özellikle öğrenciler için anlayış üzerinde büyük etkisi olabilir,” değerlendirmesinde bulundu.

Yeni yorum Newton’ın en temel fikirlerinden birini gün ışığına çıkarıyor: Gezegenler, yıldızlar ve diğer gök cisimleri, Dünya’daki nesnelerle aynı fizik yasalarına tabidir. Hoek’in çalışması, atomlardan galaksilere kadar her hız değişiminin ve yön değişiminin Newton’ın Birinci Yasası tarafından yönetildiğini gösteriyor.



2022 yılında Philosophy of Science dergisinde yayımlanan araştırma, bazı bilim insanları tarafından “fazla radikal” bulunurken, diğerleri tarafından “apaçık doğru” olarak değerlendiriliyor.

Kaynak: Science Alert