Çevrimdışı

Vico,toplumları bütüncül anlamda insanlık olarak almış ve toplumların kaydettiği ilerlemeyi yine alt metninde bulunan ırklarla ayrılmış insanların zihinlerinin ilerlemesi yani bir nevi evrimi ile açıklar.Vico'ya göre determinist bir olgu silsilesi yoktur.Çünkü bu durumun kabulü dinamik insan olgusunun değişimdeki rolünü pasifize etmiş,statik insan duygularının gerçekleşmesi yönündeki adım ve gerçekleşmelere bağlı kalmakla eşdeğerdir.


Montesquieu,toplumları Vico'nun yaptığı şekilde insanlık olarak alır ve toplumların ilerlemesini fiziksel ve ahlaksal birtakım kavramların gerçekleşme ölçütü,zamanı ve sayısı ile doğru orantılı olarak yasa koyucunun politik yaparak bazı hukuki normlarla fiziksel ve ahlaki kavramlar arasında oluşan ve her topluma özgü olan uçurumu kapatmaya çalışmasının ne denli başarıya ulaştığı ile doğru orantılı olarak gerçekleştiğini savunur.


İki sosyologun(ya da herneyse) savunduğu toplum ilerlemesinin ortak yanı determinist olgulara dayanmış,pozitivist bir anlayışla tik-tak-tik-tak şeklinde ilerleyen bir toplumun öngörülemeyeceğidir.

Bunu Montesquieu:

"Bu dünyada gördüğümüz çeşitli etkilerin kör bir yazgıdan kaynaklandığını iddia edenler tam anlamıyla saçmalıyorlar,zira zeki varlıkların kör bir yazgının eseri olabileceğini iddia etmekten daha mantıksızca bir şey olabilir mi? (Montesquieu,1949,Kitap.1,Bölüm.1)"

sözleri ile açıklar.


Bugün İslama girmiş olan önceden yazılmış statik kader varlığı,önce İslam'a sonra akla ve mantığa aykırıdır.Dinamik şekilde işleyen bir ilerleme ölçütünün varlığı esastır ve denecekse buna "kader" denmelidir.Bu dinamik sistemi dinamize eden yine Allah'tır ve bu dinamize bittiği zaman insanlığın ilerlemesi duracaktır.