Çocuklarda tuvalet eğitimi

Çevrimdışı

Çoğu anne babanın da yakınen bildiği gibi, tuvalet eğitimi çocuk gelişiminin önemli aşamalarından biridir, en azından, alt bezi değiştirmenin sona ermesidir.

Peki ama, tuvalet eğitiminin ne kadar süreceği konusunda bilgimiz var mı? Kimi çocuklar için sadece bir kaç gün. Bazıları için ise bir kaç ay! Amacımız sizi tuvalet eğitiminin aşamaları konusunda aydınlatarak işinizi bir ölçüde kolaylaştırmak.

A. Çocuğunuz hazır mı?
Genellikle anne-babalar iki buçuk yaşına geldi mi, bu iş için bebeklerinin hazır olduğunu düşünürler.

Oysa işin aslı bazen böyle olmayabilir. Çocuğunuzun tuvalet ve banyodaki tavırlarını gözleyin, başkalarını taklit ediyor mu? Sakın onu zamanından önce, o bu işe hazır olmadan zorlamayın

Çocuğunuz tuvalet eğitimine hazır mı?

B. Doğru ve uygun malzemeyi satın alın
Çocuğunuzun boyuna uygun lazımlık yada klozete uygulanabilir oturma yeri alın. En önemli özellik, çocuğun otururken ayaklarının yere değmesidir. Bu durumda barsak hareketleri başlayınca, yerden destek alabilecektir. Bu konuda resimli bir kitap çok işinize yarayabilir.

C. Bir rutin oluşturun
Çocuğunuzu, günde bir kez giyinik olarak lazımlığa oturtun. Bu, kahvaltıdan sonra, banyodan önce yada barsak hareketlerinin başladığı herhangi bir zaman olabilir. Burada amacımız, bebeğin, lazımlığa alışması, onu günlük rutinin bir parçası olarak görmeye başlamasıdır. Oturmak istemezse, bırakın. Sakın onu zorla lazımlığa oturtmaya çalışmayın. Hele korkmuşsa, sakın sakın zorlamayın! Bu durumda, lazımlığı bir kaç haftalığına bir kenara koyun, ardından tekrar deneyin. Oturursa iyi, ama ona neden oraya oturması gerektiğini anlatmaya çalışmayın! Unutmayın, sadece onu lazımlığa alıştırıyorsunuz ve bu iş için en uygun yer neresiyse oraya gidin; oyun odası en uygun yer olabilir!

D. Bezi çıkarın
Onu lazımlığa bezini çıkartarak oturtun. Yine başlangıçta alıştırmak amacıyla! Bu aşamada bir takım açıklamalar yararlı olabilir; anne-babanın, varsa-diğer kardeşlerin ve herkesin bu işi yaptığını ona anlatın. Soyunup tuvalete girmenin erişkince bir davranış olduğunu anlatmaya çalışın ona. Bu davranış işe yarar ve etki gösterirse iyi. Olumsuzluk durumunda unutmayın, zorlama yok. Hazır olana ve kendi kendine tuvalete oturmaya ilgi gösterene kadar bekleyin!

E. Süreci açıklayın
Çocuğa barsak hareketlerinin nereye gideceğini anlatın. Bezine kaka yaptığı zaman, onu lazımlığa oturtun, bezi onun gözü önünde lazımlık içine boşaltın. Bu durum, onun oturma ve kaka üretme arasındaki ilişkiyi anlamasına yardım edecektir. Lazımlığı tuvalete döktükten sonra sifonu ona çektirin –korkuyorsa yapmayın- kakanın nereye gittiğini görsün. Kakadan sonra giyinmeyi ve ellerini yıkamayı öğretin.

F. Bağımsızca hareket etmeye teşvik edin
Sıkıştığı zaman lazımlığı kullanması konusunda ona cesaret verin. Ne zaman isterse sizden yardım göreceği konusunda da emin olmasını sağlayın. Ara ara bezini çıkararak kilotla dolaşmasına izin verin. Bu sırada lazımlık göz önünde olsun, ona ne zaman isterse oturabileceğini söyleyin ve bunu sık sık hatırlatın.

G. Alt bezinden kilota geçin
Eğitim bu aşamaya gelince, kalın bir kumaştan yapılmış yada tek kullanımlık kilotlar giydirin. Bezden olanlar genellikle çocuğun çişini farketmesi nedeniyle daha çok işe yarar. Tek kullanımlık olanları dışarı çıkarken kullanın. Önce bir kaç saatle başlayın. Geceleri alt bezine devam edin. Yavaş yavaş büyük çocuk kilotuna geçme vakti geliyor.

H. Geri dönüşlere hoşgörüyle yaklaşın

Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara ara altına kaçıracaktır. Ona kızmayın, cezalandırmayın. Kaslarını kullanmayı öğrenirken bu durum olağandır ve biraz zaman alabilir. Bir kaza durumunda altını temizlerken, bir dahaki sefere lazımlığı kullanmasını ona hatırlatın.

I. Gece eğitimine başlayın
Gündüz sorunu tamamen çözülse bile, gece kontrolü aylar, bazen yıllar sonraya kalabilir. Hemen alt bezini atmaya kalkmayın. Bez bağlamanıza itiraz ediyorsa, çarşafın altına naylon bir örtü sermeniz temizliği kolaylaştıracaktır. Bu yaşta vücudu tuvalete gitmak için uyanmak için gereken olgunluğa henüz ulaşmamıştır.

Bu aşamada, akşamları sıvı alımını azaltmanız, kuru gecelerin sayısını artıracaktır. Gece çişi gelir ve uyanırsa, size seslenebileceğini ona hatırlatın. Lazımlığını yatağının hemen yanına koymanız da yararlı olabilir.

J. İşte bu kadar
İnanın tüm bunlar çocuğunuz hazır olunca gerçekleşecektir. Hazır olana kadar beklemeniz, hem onun, hem de sizin işinizi kolaylaştıracaktır. Bir sonraki bebeğe kadar artık rahatsınız





Tuvalet veya oturak eğitimi sıkıntılı bir iş olarak değil hoş bir deneyim olarak yaşanmalıdır. Bunun ön şartları: doğru zamanlama, olumlu tutum, yumuşak ve rahat bir yaklaşımdır.

Tuvalet eğitimi anne-baba ve çocuk için önemli ve farklı anlamlar içerir. Usandırıcı, zaman alıcı, kirli ve masraflı çocuk bezlerinden kurtulmak, ve kreş seçeneklerinin artması ebeveynler için önemli konulardandır. Pek çok anne-babanın bebeğin ilk doğduğu günden başlayarak, akıllarını lazımlık eğitimine takmalarında; ne zaman başlayacaklarını ve nasıl başaracaklarını merak etmelerinde şaşılacak bir yan yoktur. Çocuk açısından bakıldığında bu olay bağımsızlık ile ilgilidir: “Kısa bir süre önce yürümeye başlayan küçük çocuğunuzun bağımsızlık yolunda yeni bir adım atması” anlamına gelir.
Tuvalet eğitimi basit olarak: “Kuru ve temiz kalması için çocuğunuza yardımcı olmak” şeklinde tanımlanabilir. Yapmanız gereken, çocuğunuzun oturağı kullanmaya hazır ve kullanabilecek durunda olduğu anı gözlemek, ardından da bunu nasıl yapacağını ona göstermektir.

Ne Zaman Başlamalı?

Doğru yaş, çocuğunuzun hazır olduğu zamandır. Çocuk hazır olmadan başlanılan eğitimlerde süreç uzamaktadır. 18 aylıkken eğitime başlanan çocukların birçoğu 4 yaşına gelmelerine karşın eğitimlerini tamamlayamamalarına karşın; eğitime 2 yaşında başlayanların çoğu bunu 3 yaşında tamamlamış olmaktadır.
Çocuk gelişimi açısından bakıldığında şunlar söylenebilir:
*12 aylıktan küçük bir çocuğun barsak hareketlerini ve çişini kontrol etmesi beklenemez.
*İkinci yılda ortaya çıkan ve çocuğun hemen herşeye itiraz etmesi olarak kendini gösteren “negativism” dönemi hafifleyene dek başlamamakta yarar vardır.
*18 ila 24. aylar arasında bir çocuk yavaş yavaş hazır olduğunun sinyallerini vermeye başlar.
*Tuvalet eğitimini kazanmak için ortalama yaş; kızlar için 29 ay, erkekler için 30 aydır. Ortalama demek bu aylara gelindiğinde hala çocukların yarısının tuvalet eğitimini tamamlamamış olması demektir.
*Tuvaleti kullanmak; yürümek, konuşmak, küplerle oynamak gibi bir bağımsızlık göstergesidir. Çocuklar bu tür eylemleri kendilerini duygusal olarak hazır hissettiklerinde daha kolay başarırlar.
*İdrar kesesi ve barsaklarda boşaltımı düzenleyen kasları kontrol etmeyi öğrenmiş olan çocuklarda tuvalet eğitimine başlanabilir. Genelde bebekler 15-18 aylık olmadan önce bağırsaklarının hareketini denetleyemez ve oturak kullanmaya hazır duruma gelemezler; ardından idrar keselerini denetlemeleri yani çişlerini tutabilmeleri için daha 4-5 ay geçmesi gerekir.
*Oturak kullanmayı öğrendikten sonra en az üç yaşına, hatta daha ileri yaşlara kadar sık sık kazalarla karşılaşılır.
*Bazı çocukların oturak kullanmayı öğrenmeleri diğerlerine göre daha uzun sürer. Genellikle erkek çocuklar kızlardan daha yavaştır. Unutulmaması gereken, tümünün, sırası gelince bu işi öğrenecekleridir. Organik bir sorun söz konusu olmadıkça, 4-5 yaşına gelmiş de hala altı bağlı dolaşan çocuk yoktur.

Oturak eğitimi, yarışılacak bir konu değildir. Başka anne-babalar çocuklarının bezlerden kurtulmuş olmasıyla övünüp duruyorlarsa bile, çocuğunuzu hazır hissetmiyorsanız, zorlamayın. Arkadaşlarınızın ve ailenizin deneyimlerine bakarak kendinizi baskı altında hissederek yanlış iş yapmayın. Bir yaşında veya daha altında tuvalet eğitimini almış bir çocuk doğru tuvalet eğitimi örneği değildir. Bunlar genelde ebeveynlerin aşırı çabası sonucudur.Amaç çocuğun kendi insiyatifini kullanarak tuvalet eğitimini başarması için cesaretlendirmek olmalıdır.

Ne zaman hazır?
Çocuğunuzun bu aşamaya yaklaşmakta olduğunun ilk belirtisi, altını kirlettiğinde bunun sinyallerini vermeye başlamasıdır.
Bunun dışında:
*Gündüzleri iki saat veya daha uzun süre altının kuru kalması, gündüz uykularından sonra kuru kalkması.
*Bağırsak hareketlerinin (kaka yapma zamanının) düzenli hale gelmesi; altını belirli saatlerde kirletmesi.
*Bazı söz veya mimiklerle kakasını veya çişini yapmak üzere olduğunu göstermesi.
*Kirli bezden rahatsız olduğunun işaretlerini vermeye başlaması
*Sizi memnun etme isteğini duyması, basit sözel komutlara uyması.
*Tuvalete gidip gelebilmesi, pantolonunu çıkarıp giyebilmeye başlaması
*Yetişkin iç çamaşırı giyme veya oturak (lazımlık) kullanma konusunda istekli görünmesi.

Bağımsızlık isteği çocuklarda genellikle iki yaşından sonra gelişir. Bağımsızlık çabaları desteklenirse bu duygu ile birlikte lazımlığı nasıl kullanmaya başlayacağını öğrenme isteği de ortaya çıkacaktır. Vücudunun bölümlerini ve fonksiyonlarını söyleyebilmesi, sevdiklerini-sevmediklerini tanımlaması, elbiselerini giyip-çıkarmaya çalışması bebeğinizin tuvalet eğitimi için uygun kıvama gelmekte olduğunun ip uçlarıdır.

İLK HAZIRLIKLAR

Oturağı kullanmaya hazır olacağı anı beklemeyin. Uygun bir oturak satın alın., banyoda veya odasında uygun bir yere yerleştirin. Çevresinde görmeye alıştığı şeylerden biri haline getirin. “Neye yaradığı” ve “biraz daha büyüyünce kullanacağı” konusunda açıklamalar yapın. Bu “oyunla karışık merak”ı bezini çıkarması konusunda ısrar ederek berbat etmeyin. Altını çıkarmadan oturması için ona cesaret verin. Oturağını sevinceye, onu benimseyinceye dek bunlara devam edin.

BAŞLAMAK

Üstünü çıkarmadan da olsa çekinmeden lazımlığa oturma işlemi başarıldıktan sonra onu elbisesiz ve bezsiz oturtmayı deneyebilirsiniz. Barsak hareketlerine yardımcı olmak açısından; oturduğunda ayakları ile yere sağlam bir şekilde basmayı gösterin (barsakları boşaltma işlemi bu pozisyonda daha rahat gerçekleşir). Oturak faslını gündelik rutinleriniz arasına katın ve sıklığını yavaş yavaş günde birkaç keze çıkarın.


Gelişimsel olarak bir çocuk kakasını kontrol etmeyi, idrardan önce öğrenir ve genellikle kaka yapmak üzere olduğunu anladığı an ile gerçekten yaptığı an arasında birkaç saniye vardır. Yani, zamanında davranırsanız kazaların büyük bir kısmından kurtulabilirsiniz.