İntikam Tanrıçası Nemesis

Tanrıça Nemesis
Nyx’in kızı Tanrıça


Nemesis, her bireye eylemlerinin hak ettiği kaderi vererek, insan ilişkilerinin dengesini ayarlayan gücü temsil eder. O, mütevazı, onaylanmamış liyakati ödüllendirir, suçu cezalandırır, haksızlığa uğramış iyi bir servetin değersizliğini yitirir, gururlu ve aşırı güçsüz olanı küçük düşürür ve yanıltıcı olana karşı bütün kötülükleri ziyaret eder; Böylece, Yunanların tüm medeni yaşamın zorunlu bir koşulu olarak kabul ettiği şeylerin doğru dengesini koruyarak. Fakat Nemesis, orijinal karakterinde ödüllerin yanı sıra cezaların dağıtıcısı olsa da, dünya günahlarıyla doluydu, ilk kapasitesinde küçük bir iş bulmuştu ve bu nedenle nihayet sadece intikamcı bir tanrıça olarak kabul edildi.

İsmi “hak dağıtmak, üleştirmek” anlamlarındaki Yunanca “nemein” (νέμειν) fiilinden türemiş olan Nemesis, insanların mutluluklarını ve mutsuzluklarını tartar, mutluluktan nasibini fazla fazla alanlara ölümlülerin mutluluğunun bir sınırı olması gerektiğini acı biçimde hatırlatır. Nemesis’in adı sık sık “adrasteia” (“elinden kurtulunamayan”) ve “Rhamnousia” (“Rhamnous kentinin tanrıçası”) sıfatlarıyla birlikte anılır. Rhamnous antik kenti, Attika yöresinde, Marathon‘un hemen kuzeyinde kalan, “epheb” denilen genç erkeklerden oluşmuş bir garnizonun bulunduğu, stratejik öneme sahip bir tepenin üzerine kurulmuş bir kentti ve Rhamnous’ta tanrıça Nemesis’e adanmış bir tapınak bulunuyordu. Rhamnous’taki bu tapınak, antik Yunanistan’daki Nemesis tapınaklarının en önemlisi veya büyüğü olarak bilinir. Atina’da, ölülerin yaşayanlardan uzak durmalarını, onlara hınç beslememelerini sağlamak amacıyla düzenlendiği bilinen törenlere Nemeseia adı verilmiştir.

Nemesis kültünün Smyrna (İzmir) kökenli olması muhtemeldir. İzmir’de ikili bir Nemesis inanışı görülmüştür. Bu ikilik; tanrıçanın biri iyi, öteki acımasız olan iki ayrı yönünü vurgulamış olabileceği gibi, İskender tarafından yeniden kurulan şehirde eski ve yeni tanrıça kültlerinin birbirine karışmasından kaynaklanmış da olabilir. Klasik dönemin ünlü mitoloji derlemesi Bibliotheca‘nın yazarı Apollodorus‘un Nemesis’in ismini Leda efsanesine karıştırmış olması ilginçtir. Başka her yerde Truvalı Helen‘in Zeus ile Leda’nın kızı olduğu kabul edilirken Apollodorus, Helen’in Nemesis’in kızı olduğunu söyler. Ona göre, Zeus‘tan kaçmak için kaz kılığına giren Nemesis, Zeus da buna karşılık kuğu kılığına girince Zeus’tan hamile kalmaktan kaçınamamış. Nemesis’in bir bataklığa bıraktığı yumurta bir çoban tarafından bulunup Leda’ya götürülmüş, Leda bu yüzden Helen’in annesi sayılmış. Apollodorus, kuğu kılığına giren Zeus ile Leda’nın ilişkisini bir biçimde reddediyor yani veya en azından, ilişkiyi dolaylı hale sokuyor.

Tanrıça Nemesis’in Simgesi
Homeros, Nemesis’ten hiç bahsetmez; Bu nedenle, Yunan milleti arasında daha yüksek ahlaki görüşler elde edildiğinde, daha sonraki dönemlerde bir anlayış olduğu aşikardır. Nemesis düşünceli ve iyi huylu ve güzel bir kadındır; bir diadem (taç) onun görkemli kaşlarını taçlandırır ve elinde bir dümen, denge ve kibir taşır; tüm insan olaylarını yönlendirdiği, tarttığı ve ölçtüğü tarzın amblemlerini takar. Aynı zamanda, bir adaletle birlikte yürüttüğü çabukluğu simgelemek için bazen bir tekerlek ile de görülür. Kötülüğün intikamcısı olarak kanatlı, elinde ya bir armağanı ya da kılıcını taşıyan ve griffinler tarafından çekilen bir arabaya oturmuş gibi görünüyordu . Nemesis’in sembolleri kılıç, terazi, kamçı, dizgin, çark, çetele, elma dalı ve dişbudak dalıdır. Eski zamanlarda bakire, Afrodit‘e benzer, kanatlı bir tanrıça olarak tasvir edilirken Nemesis tasvirleri zamanla daha ciddi, acımasız bir havaya bürünmüş, çeşitli sembollerle zenginleştirilmiş bir alegorik içerik kazanmıştır. Romalılar, tanrıçanın adını aynen korumuşlarsa da bazen ona Invidia (Kıskançlık) veya Rivalitas da (Rekabet) demişlerdir

Roma’da Nemesis
Roma’da imparatorluk döneminde Nemesis’e askeri eğitim alanının koruyucu ruhlarından (Nemesis campestris) biri olarak, gladyatörlerin ve arenada vahşi hayvanlarla boğuşan avcıların koruyucu azizesi olarak ve zafer kazanan generaller tarafından da zaman zaman Pax-Nemesis şeklinde tapınılmıştır. Bazen fakat çok nadir olarak da çoğunlukla Claudius ve Hadrian hükmü altındaki imparatorluğun madeni paralarında da Nemesis görülmüştür. M.S 3. yy.’da oldukça güçlü Nemesis-Fortuna olarak bir inanç olduğuna dair kanıt vardır. Nemesis Hadrian’nın kölelikten azat edilmiş adamları isimli bir topluluk tarafından tapılmıştır. Mesomedes M.S. 2. yy.’da ona bir ilahi yazmış ve ona “Nemesis hayatın kanatlı dengeleyicisi, kara yüzlü tanrıça, adaletin kızı” olarak hitap etmiş ve ondan “sarsılmaz dizginler ölümlülerin uçarı saygısızlıklarını” engeller şeklinde bahsetmiştir.