Otomatik Portakal filmi kısa bir psikolojik analizi

Otomatik Portakal filmi kısa bir psikolojik analizi

Filmde Alex ve arkadaşlarının düzene, şiddet eylemleri ile karşı çıkması aslında zaten var olan devlet şiddetine karşı bir duruştur. Bu nedenle herhangi bir zevk ya da eğlenceden uzaktır. Filmin ilk safhalarında izleyici, Alex ve arkadaşlarının bu tutumunu anlamaktan uzaktır. Zira yönetmen sadece şiddet sahnelerini göstererek bir kalıpyargı oluşturmuştur. Daha sonrasında bu kalıpyargı Alex’in maruz kaldığı deney ve infazından sonra yaşadığı travmalarla yıkılacaktır.
Alex’in maruz kaldığı deney bir nevi Stanford hapishane deneyine benzemektedir. Çünkü Alex, kendisi suç işlerken sanki bir “gardiyan” rolünde iken, deney esnasında sıklıkla şiddet gören mağdurların bakış açısıyla bakmaya zorlanması nedeniyle “mahkum” rolündedir.

Alex, cezasını çekip hapishaneden çıkmasıyla birlikte sürekli şiddetin mağduru tarafta olacaktır. Hapishanede uygulanan deney sonucunda şiddet eğiliminden vazgeçmiştir ancak iyi bir ahlak sahibi de olamamıştır ve seçim yapma yetisini kaybettiği için doktorlar ve halk, bu çılgınca deney yüzünden hükümeti suçlamaktadır. Fakat asıl sorulması gereken soru şudur: şartlandırma ile suçluluktan kaçındırılmış insan, ideal bir insan olabilir mi? Cevabımız hayır olacaktır. Çünkü toplum içerisinde şiddetsizlik kavramı asla vuku bulmaz. Asıl ideal olan halihazırda toplumun içinde yaşayan ve gelişen şiddet kavramının, güzel ahlaka dair seçimlerle azaltılmasıdır. Bu durum Psikanalitik Teoriler başlığında ayrımlanan id, ego ve süperego benliklerinde şu şekilde anlatılır.

Alex hapishaneye girmeden önce id’lerinin kontrolündedir. Fiziksel, cinsel ve yaşlı şiddeti(yaşlı dilenciyi, yazarı dövmesi) ön plandadır. Filmin sonunda, hastanedeki tedavi sonrasında, ise süperego kontrolü ağır basmış ve kendini iyileşmiş olarak anlatmıştır. Yani ahlaki bir muhakeme yeteneği kazanmıştır ve bunu gören devlet(filmde bakan) Alex ile işbirliği teklif etmiştir. Bu şiddetin maddesel olarak değil ahlaki olarak yok edilmesi gerekliliğini açıklar niteliktedir.